Educ8 Judaism DM-3

3.2 Polarization and climate protests

Mensen hebben over veel onderwerpen een verschillende mening. Een meningsverschil is eigen aan communicatie en is op zich niet problematisch. Het wordt pas moeilijk wanneer deze verschillende meningen en visies leiden tot conflict of geweld.

Wanneer groepen tegenover elkaar staan en de tegenstellingen tussen deze groepen steeds groter worden, spreken we van polarisatie. De twee groepen staan als ‘tegengestelde polen’ tegenover elkaar. We kunnen in dat geval ook spreken van een wij-zij-denken. Groepen van mensen staan lijnrecht tegenover elkaar. Natuurlijk hoeft polarisatie niet altijd negatief te zijn. Verschillende, zelfs botsende meningen dagen het denken uit en houden een samenleving levend en dynamisch. Het wordt wel problematisch wanneer enkel de radicale standpunten worden gehoord en elke gematigde stem in het debat verdwijnt.

Ook het klimaatdebat kan leiden tot polarisatie. Veel wetenschappers zijn het erover eens dat het klimaat sterk verandert. Die veranderingen, waaronder de opwarming van de aarde, kunnen leiden tot een wereld uit balans, met ernstige gevolgen voor mens en dier. Ondertussen trekken steeds meer wetenschappers aan de alarmbel. Ook in de maatschappij roept men steeds luider om aanpassingen die het klimaat beter beschermen. Toch is niet iedereen overtuigd van de negatieve gevolgen van klimaatverandering, of is niet iedereen bereid de gewenste veranderingen door te voeren. Zo ontstaan er rond een thema dus al vlug twee kampen, twee polen. De toenemende frustraties leiden tot een sterk wij-zij-denken. De klimaatprotesten kunnen we zien als een uiting van die frustraties.

Vanuit het thema polarisatie kunnen we dus nadenken over het klimaatdebat en de klimaatprotesten. Wanneer gaat het protest te ver? Leiden protesten tot meer polarisatie? Is protesteren altijd de juiste manier om tot oplossingen te komen? In wat volgt word je uitgenodigd om over die vragen te reflecteren.

OPDRACHT. Bekijk het videofragment. Het verhaal toont ons hoe Ariella, gefrustreerd met de beslissing van haar school om een stuk bos te kappen, een protestgroep op poten zet. Beantwoord de volgende (deel)vragen.

1. Wat is je mening over het verhaal?

1.1. Had Ariella gelijk door te protesteren?

1.2. Is protesteren een goed manier om aandacht te vragen voor een probleem? Zou je mee protesteren?

1.3. Welke acties onderneemt Ariella, of is ze van plan te ondernemen?

1.4. Hoe reageert Ariella’s omgeving op haar acties?

2. Ariella zoekt ‘s nachts op haar computer naar ‘ecologische rampen’. Zoek de term ‘ecologische ramp’ op. Leg in je eigen woorden de betekenis uit. Welke voorbeelden van ecologische rampen zijn terug te vinden in het verhaal (op Ariella’s computerscherm)?

3. Ariella’s handelen kunnen we benaderen vanuit het polarisatiethema. Bekijk het filmpje eventueel opnieuw om de volgende vragen te beantwoorden.

3.1. Polariseert Ariella? Doet ze mee aan een ‘wij vs. zij-denken’?

3.2. Hoe toont die polarisatie zich? Zijn er concrete (en geplande) acties die op polarisatie kunnen wijzen?

3.3 De schooldirecteur nodigt Ariella en Levi uit voor een gesprek. Werkt dit gesprek depolariserend? Hoe kan een dialoog depolariseren?

3.4. Op welke manieren kunnen we nog depolariseren?

3.5. Is het mogelijk actie te voeren zonder te polariseren? Hoe zou zo een niet-polariserend protest eruit kunnen zien?

3.3 Bal taschit

Terwijl Ariella op het internet ecologische rampen opzoekt, zien we in haar ogen twee woorden weerspiegelen: bal taschit. De woorden bal taschit refereren naar een verbod uit het boek Deuteronomium. We spreken van een verbod in het geval van een ‘negatieve mitswa’: een mitswa of gebod dat bepaald gedrag verbiedt.

Bal taschit betekent ‘niet vernietigen’. De Bijbels Hebreeuwse wortel sh.h.t. [vernietig], schachat, is synoniem aan het woord kilkul , dat bederven of corrumperen betekent. Modern Hebreeuws vertaalt sh.h.t. naar: bederven, kwetsen, verspillen; vernietigen; zondigen; corrupt handelen; vermoorden.

We moeten vernietigen dus in brede zin begrijpen, en het is sterk verwant aan de notie van ‘verspilling’!
OPDRACHT. Lees de volgende passage. Beantwoord daarna de vragen.

Bal taschit - Deut. 20:19-20

[19] Als u een stad langdurig moet belegeren, mag u haar boomgaarden niet vernietigen. Laat de bijl rusten en laat de bomen staan, want u moet er zelf van eten, en bovendien: is een boom soms een mens, dat u tegen hem moet strijden?
[20] Alleen de bomen waarvan u weet dat ze geen vruchten geven, mag u vernietigen of omhakken om ze te gebruiken voor de belegering van de stad waarmee u in oorlog bent

Markeer in deze passage de zin die het bal tashit-verbod bevat.

Noteer wat je niet begrijpt van deze passage. Welke zin, uitdrukking, term is onduidelijk?

Waar gaat de passage over? Probeer de essentie zo beknopt mogelijk neer te schrijven.

3.4 Hoe interpreteren? Kal v’homer!

De betekenis van de Tenach ligt niet altijd voor de hand. De Tenach is dan ook ontstaan in een wereld die erg verschilt van de huidige. Dat bemoeilijkt het begrijpen en interpreteren. Toch is de Tenach rijk aan betekenis. Rabbijnen hebben verschillende interpretatietechnieken ontwikkeld om tot die betekenissen te komen.

Een van die interpretatietechnieken is kal v’homer. Dat betekent letterlijk: ‘van moeilijk naar makkelijk’. Geboden en verboden vinden we in de Tenach vaak terug in erg specifieke situaties. Kal v’homer toont ons hoe we uit een minder waarschijnlijke situatie iets kunnen leren voor een meer waarschijnlijke situatie. Of in andere woorden: wat zegt een specifiek geval ons over hoe ons te gedragen in het algemeen?

Het verbod bal taschit verbiedt om, ten tijde van oorlog, boomgaarden (fruitbomen) neer te kappen om hout te verzamelen voor een belegering. We merkten op dat het beeld van de ‘fruitbomen’ niet toevallig gekozen is. Ze zijn vooral belangrijk als symbool voor de natuurlijke omgeving, het systeem dat (menselijk) leven onderhoudt. Rabbijnen zijn dan ook het verbod in bredere zin gaan toepassen, waardoor het toepassing kreeg op allerlei nuttige materialen, objecten, en bronnen voor de mens, en zelfs op het menselijk lichaam. Die beweging, van een uitzonderlijke, specifieke situatie naar een algemene situatie, is kal v’homer.

OPDRACHT. Beantwoord de vragen.

Wat betekent bal taschit? Kan je het linken aan andere woorden?

Leg het kal v’homer principe in je eigen woorden uit.

Is bal taschit een positief of negatief gebod?

Lees de volgende passage. Hoe past de Babylonische Talmoed het kal v’homer principe toe?

Babylonische Talmoed - Kiddushin 32a

Een ieder die vaten breekt of kledingstukken verscheurt, een gebouw vernietigt, een fontein dicht, of eten bederft is schuldig aan het overtreden van het bal taschit-verbod.

Pas het kal v’homer principe toe op het eigen leven. Wat zijn de makkelijke manieren waarop we vervuilen of vernietigen, waar we iets aan kunnen doen?

3.5 Profijt of duurzaamheid?

Passages uit de Tenach kunnen we op veel verschillende manieren interpreteren. Dat is ook het geval met het bal taschit-principe. Zover zagen we hoe het principe door rabbijnen vooral werd toegepast op de notie van ‘profijt’. Profijt is een andere term voor nut of voordeel. De vraag is: wat levert het meeste voordeel op, het meeste profijt? Het draait in dat geval om een soort berekening. We moeten beschermen wat het meeste oplevert.

Niet alle rabbijnen zijn het met deze interpretatie eens. Tegenwoordig proberen steeds meer joodse denkers het bal taschit-principe te verenigen met het concept duurzaamheid.

Duurzaamheid is de eigenschap van biologische systemen om voor lange tijd productief, gezond en divers blijven.

Dit betekent dat we de natuur moeten respecteren omwille van haar duurzaam karakter, als Creatie van G-d. We mogen, volgens dit perspectief, niet zomaar met de natuur doen wat we willen. Het respect voor de natuur is belangrijker dan enkel maar kijken naar het profijt.

OPDRACHT. Lees het onderstaande artikeltje van rabbijn David Seidenberg. Los daarna de vragen op.

“Wat door de vorige rabbijnse interpretatie van bal taschit over het hoofd is gezien, is dat de regel die in de Thora is gegeven zowel letterlijk als fundamenteel over duurzaamheid gaat – over wat je ondersteunt [sustainability – about what sustains you].
[…]
Indien we echter de geest van de Thora incorporeren, geraken we ver voorbij zulke utilitaristische metingen. De Thora beschermt niet enkel de bomen wanneer het zegt, “is een boom soms een mens, dat u tegen hem moet strijden?” Het schrijft een soort subjectiviteit aan hen toe.
Meer dan dit is de diepste Thora richtlijn dat we elk leven moeten respecteren. Die geest wordt op veel manieren uitgedrukt – waaronder niet enkel in bal taschit, maar ook het begraven van het bloed/de ziel van een wild, geslacht dier, nooit bloed consumeren, dat de levenskracht representeert, nooit melk combineren, de bron van het leven, met vlees. Het leven – al het leven, is het doel van de Creatie.”

- rabbijn David Seidenberg, eigen vertaling en cursivering

Duidt de termen, uitdrukkingen, zinnen aan die onduidelijk zijn. Zoek de betekenis van onduidelijke woorden zelf op, of stel ze als vraag aan de leerkracht of begeleider.
Wat is de kritiek van rabbijn David Seidenberg op de vorige bal taschitinterpretatie?

Rabbijn David Seidenberg stelt dat de diepste richtlijn van de Thora is “dat we elk leven moeten respecteren.” Wat versta jij onder ‘het leven respecteren’?

Op welke manier probeer jij respectvol om te gaan met de natuur, met het leven?

Woordenlijst

Consumptie
Consumptie is een ander woord voor verbruik, dat wijst op het gebruik van goederen en diensten.

Ecosysteem
Een ecosysteem is een ander woord voor een leefgemeenschap, waarin een verzameling soorten of organismen binnen een bepaald gebied in verhouding tot elkaar staan. Een ecosysteem is een onderdeel van het algemene natuurlijke milieu. Bekende voorbeelden van ecosystemen zijn bossen, meren, rivieren, enzovoort.

Subjectiviteit
Subjectiviteit is een abstracte term. Een mogelijk synoniem is ‘persoonlijkheid’. ‘Subjectief’ betekent dan ook wel een persoonlijke mening, zienswijze, of smaak. Rabbijn David Seidenberg, zoals in deze module besproken, gebruikt de term om aan te duiden hoe bomen, net als mensen, een element zijn van de Creatie.

Bibliografie

Brandsma, Bart. Polarisatie: Inzicht in de dynamiek van Wij-Zij Denken. BB in Media, 2016.
Bernstein, Ellen, & Fink, Dan. “Blessings and Praise” and “Bal Tashchit”. In This Sacred Earth: Religion, Nature, Environment, Second Edition. Edited by Roger S. Gottlieb, 457-476. Taylor & Francis e-Library, 2006.
Nieuwe Bijbelvertaling NBV. “Deuteronomium 20: 19-20.” Eigen vertaling. Toegang juni 18, 2020. https://debijbel.nl/bijbel/NBV/DEU.21/Deuteronomium-21.
Lamm, Norman. “Bal Tashchit: The Torah Prohibits Wasteful Destruction.” MyJewishLearning. Toegang 31 mei 2020. https://www.myjewishlearning.com/article/bal-tashhit-the-torah-prohibitswasteful-destruction/.
Neril, Yonatan. “Judaism and Environmentalism: Bal Tashschit”. Chabad. Toegang 31 mei, 2020. https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/1892179/jewish/Judaism-and-Environmentalism-Bal-Tashchit.htm.
Schwartz, Eilon. “Judaism and Nature: Theological and Moral Issues to Consider While Renegotiating a Jewish Relationship to the Natural World.” In Judaism And Environmental Ethics: A Reader, edited by Martin D. Yaffe, 297-308. Lexington Books, 2001.
- “Bal Tashchit: A Jewish Environmental Precept.” In Judaism And Environmental Ethics: A Reader, edited by Martin D. Yaffe, 232-251. Lexington Books, 2001.
Seidenberg, David. “Bal Tashchit: What’s Wrong With the Jewish Law Against Destruction and Waste — and How to Fix It”. Tikkun. Accessed June 5, 2020.
Wolff, K.A. “Bal Tashchit: The Jewish Prohibition against Needless Destruction.” PhD. Diss., University of Leiden, 2009. https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/14448.
The William Davidson Talmud. Sefaria. “Kiddushin 32a.”. Eigen vertaling. Toegang 20 juni 2020. https://www.sefaria.org/Kiddushin.32a?lang=bi.

SOCIALE EN ECOLOGISCHE VRAAGSTUKKEN

Wat kan je vertellen over het bal taschit-gebod?

Waar kunnen we het bal taschit-gebod terugvinden?

(A) Boek Genesis.

(B) Boek Exodus.

(C) Boek Deuteronomium.

Wat betekent bal taschit?

(A) 'Geen bomen neerkappen.

(B) 'Niet vernietigen/verspillen.

(C) 'Wees goed voor de natuur.

Is het een positief of negatief gebod?

(A) Positief, want het laat je ergens over nadenken.

(B) Negatief, want het verbiedt je iets te doen.

Hoe interpreteert Ariëlla (het meisje) het gebod?

(A) Het verbiedt mensen bomen om te kappen.

(B) Het verbiedt mensen te verspillen.

(C) Het inspireert mensen om te protesteren.